SON PALABRAS de Xohana Torres, a escritora galega que se foi neste setembro de secura aquí e de dioivos lonxe. Naceu en 1931 en Compostela e pasou a súa nenez en Ferrol, o Lorref no espello do seu universo poético. O óbito produciuse en Vigo, cidade na que residía, o día 12, cabo do mar tan presente na súa obra. "¿A que tanto novelo e e tanta historia? Eu tamén navegar", fíxolle dicir a Penélope no libro Tempo de ría e tamén ela navegou na compaña do seu home, mariño mercante.
Encadrada na xeración das Festas Minervais, a súa poesía alcanza altas cotas de emoción e beleza. Escribiu teatro (fora discípula de Carvalho Calero e por el entrara en contacto directo con este xénero) e narrativa. Nos anos da ditadura, cando era arriscado facelo, comprometeuse coa nosa lingua e fixo toda a súa obra en galego.
Sabíase que estaba viva porque en ningures leramos a noticia da súa morte, mais hai ben anos que non acudía a ningún acto, mesmo á Real Academia da que era membro de número. Eu só a vin unha vez na miña vida e disto hai máis de trinta anos.
Moito me gustaría preguntarlle, e que respondese, se a morte si cura a lesión da vida e anula o seu verso que, en todo caso, é verdadeiro porque está escrito desde esta beira. Miguel Hernández falaba de tres feridas, a do amor, a da morte e a da vida. Ben entendía Xohana que, ao dicir vida, estaba tamén falando de morte e amor. Nesta beira, efectivamente, a morte nunca cura e o amor segue a doer alén de si mesmo.
Hai pesimismo no ambiente, berros doridos que chegan de ultramar, rumor de queixas cerca, sentimentos de impotencia diante da estupidez humana que non ten cabo, escuridade. Mais Xohana dinos: "O entusiasmo é a luz, existe un mar, claras horas de auga" e "O destino é un mapa coa ruta que soñamos" ou "Mañá será outro día. Estamos vivos".
Estúpidos a facer guerras, fanáticos a facer mortos, ignorantes a gobernar a Terra, a esfarelala en aras do lucro económico. Cómprenos outro mundo. Úrxenos cartografar outros soños.
A arte dos poetas non sempre se corresponde coas súas vidas. Dous exemplos: Radovan Karadzic, o presidente bosnio, foi o mentor da matanza de Srebrenica, en aras da limpeza étnica. Gabriele D'Anunnzio, gran poeta italiano, foi un fascista.
Porén, a poesía non ten a culpa. A poesía é (collo libremente palabras de Xohana) "A longa referencia da nosa viaxe propia que nos converte algunha vez en náufragos". Que sexa venturoso o seu periplo polos océanos galácticos e que viva sempre na memoria de nós, alí onde se forxa o noso futuro.
E remato coas súas palabras esperanzadas: "Vivir aínda é seguir así, salvados ao final".
