TANTA CHUVIA volveu especialmente intenso este ano o manto que cobre os campos. Hai semanas que aconteceu a explosión púrpura dos estalotes, que para moitos de nós anuncia a proximidade do San Xoán. Podería dicir que os estalotes foron, xunto coas estrugas, os limiares do herbario da infancia. As primeiras, por unha aprendizaxe de bágoas reprimidas, e pola autoafirmación nun medio que estaba a gravar, a xeito de feridas, urticarias madrugadoras. Tamén pola descuberta do primeiro bálsamo, as fregas de menta. En canto aos estalotes, máis que un limiar foron a primeira lección vexetal, a primeira ensinanza verdadeiramente importante para a supervivencia: a herba que semellaba medrar para que nós enredásemos facendo estalar as flores entre as mans era en realidade unha planta prohibida cuxo veleno podía causar, velaí a lección, a morte.
Coma tantas nenas, aprendín ao pé da letra aquela advertencia severa cuxa hipérbole tardei anos en descubrir. Tiven ansia de lavar as mans con esmero logo de andar cos estalotes, de non levalos nunca á boca, como se de mercurio ou arsénico se tratase. Mesmo cheguei a desconfiar dos perigos da auga purificadora –fiúncho, romeu, malva, estalotes, pétalos...– coa que lavabamos a cara ao espertar o día de San Xoán. Saber, moito tempo despois, que digitalis purpurea era o nome científico dos estalotes, aprender os seus mil nomes –balocos, dentaleiras, milicroques...–, saber das propiedades terapéuticas das súas follas –e non, como eu pensaba, das súas flores– e coñecer as verdadeiras dimensións do veleno que con tanta precaución manipulara non fixo máis que apuntalar o que podía quedar en min daquela infancia naturalista. Dela gardei a imaxe dos estalotes como sinal inequívoco no calendario, como anuncio do tempo claro, como pregón do San Xoán e as cacharelas. Gardei tamén a admiración por unha morfoloxía enigmática e algo tripofóbica. E tamén o oficio da recollida, xunto con outras herbas, para deixar ao relento e facer a auga ritual.
Poño por escrito estas notas que atopei no rebusque da memoria, cando aínda están tépedos os restos dos centos e centos de cacharelas que se acenderon na noite de onte [venres], coa implicación, hai que recordalo, de persoas de todas as idades. A diferenza doutras festas multitudinarias, que chegan a provocar o rexeitamento e o fastío, o San Xoán acostuma gozar da simpatía da xente, sexa o escenario rural ou urbano, e sexan as fogueiras citas concorridas en prazas e areais, ou celebracións privadas. Poño, como dicía, estas notas por escrito e sinto a nenez atrincheirarse ao lembrar aquela nomenclatura que non estaba nos libros senón que aprendemos a viva voz. As leccións primeiras. O herbario da infancia.
