RECUPERADO TAL vez pola luz do verán, meu pai leva uns meses moito máis activo e falador. Cumpridos os oitenta e nove anos, dá longos paseos pola finca lamentando non poder dedicarse á cantidade de tarefas que se lle ocorren e recomendando moitas que urxen aos que estamos en condicións de facelas: convén podar aquela maceira, cambiar de lugar o rododendro, matar unhas edras que afogan o acivro, plantar outro limoeiro, recortar o buxo, vixiar as pólas da noceira que xa case pousan nas tellas do comedor, decidir se deixar que as tuias sigan medrando ou pinchalas de raíz... Rematada a restra de ordes, necesidades e proxectos, aproveitando unha parada para recuperar folgos, pregúntase: Como será que se me dá aínda por estas ilusións sabendo que me quedan dous días? Porque o sentido, de momento, de todo non o perdín, sei que estou para o burato, mais aquí me tes, planificando como na primeira hora, coma se fose un mozo e non soubese que isto está acabando. E seino. Iso é o curioso. Sei que pode ser cousa de meses, como moito uns anos, e sen embargo... Como nos enganamos. Noutro momento, sentado no banco do xardín, que é cando soe rememorar pedazos da nenez , sorpréndese e case se asusta de chegar a idade tan avanzada, e cuestiónase incrédulo se aquel neno será o vello que agora lembra e narra aqueles feitos. Ás veces queda mirando ao pasado, coma se contemplase unha representación lenta e en anacos, e parece dubidar que todo canto lle vén ao acordo pertenza a unha mesma persoa. Co curta que é esta vida e a de cousas que lle pasan a un home. Se non soubera que son eu- porque ser eu seguireino sendo, e non? -, maldito como moito do que vivín parece que o viviu outro, di para si e para quen o queira oír, e non se martiriza nin angustia, pero pódelle a curiosidade e di polo claro o que lle gustaría dar traza a tales enigmas.
Entre paseos e reflexións, períodos de silencio e pequenas sonecas dánlle descanso a el e a min tempo para ler. Onte, por exemplo, unha longa e magnífica entrevista que Alfonso Armada lle fixo á científica da Coruña, agora investigando en Nova York, Susana Martínez-Conde. Entre os dous galegos estableceron un diálogo telefónico de apreciable altura intelectual que reproduce con fidelidade o xornalista de Vigo nas páxinas do diario ABC. Coñecía xa as investigacións de Martínez-Conde, a súa orixinalidade achegando o mundo da maxia ás ilusións cerebrais chamara a miña atención hai anos, pero aínda así, ben estimulada por Armada, abordou as cuestións máis candentes da investigación sobre o cerebro coa humildade e o rigor que se lle piden a un científico de peso. O curioso é que dúas liñas de curiosidade das que preocupan á investigadora coincidiron de cheo coas teimas senís de meu pai: a ilusión da inmortalidade e a da continuidade. A primeira formúlaa Conde de maneira precisa: Aínda que sabemos que somos mortais conscientemente, e que todas as persoas que coñecemos son mortais, no día a día vivimos coma se foramos inmortais. Continuamente estamos disociando o noso comportamento e a nosa maneira de pensar desta consciencia da mortalidade, e incluso se podería chegar a dicir que a diario sufrimos a ilusión de que somos inmortais. É esta unha ilusión con valor de adaptación. Necesitamos enganarnos. Sabemos perfectamente da nosa mortalidade, pero compénsanos vivir o día a día coa ilusión de que somos inmortais. Mesmo sabendo que os días por contar son escasos.
A segunda ilusión trata da consistencia da nosa identidade. Somos idénticos nun eu ao longo de toda a vida? Non construiremos a nosa vida arredor de varios eu que se manteñen atravesados por un fino fío de memoria? O eu e a súa continuidade son en grande medida, tamén, unha ilusión. Nacemos e morremos ao longo da vida en varias ocasións. É coma se con cada experiencia forte, determinante, se producise un renacer, se construise un eu diferente que se comporta e enfronta á vida dun xeito novo. Un non é o que era a partir do momento no que ten un fillo, perde a un ser querido, cambia a súa relación principal. Con cada renacer, a continuidade chega a ser moi tenue ao longo do tempo. Tecemos pola memoria as teselas que nos fan ser o mesmo, pero as costuras non sempre cosen os anacos que encaixan, porque estes desfigúranse, adáptanse, invéntanse. Incluso as historias que nos contamos sobre como somos non están moi cerca da realidade. Martínez- Conde cre que é máis fácil coñecer á persoa que fomos que a que estamos sendo. Non estaría eu tan seguro. A memoria, sábeo ben ela, non é fiable, enche ocos, falsea, inventa. A visión retrospectiva tampouco é garantía de veracidade.
Meu pai non puido chegar a estudos superiores nin nunca un artigo científico de Martínez-Conde tivo diante dos seus ollos. Pero é curioso como a tantas distancias o un da outra se formulan con idéntica lucidez os problemas. E como os dous, por distintos métodos, chegan a similar conclusión: sendo conscientes da mortalidade e do cambiantes que somos ao longo da vida, para ben vivir, necesitamos da ilusión da inmortalidade e a da continuidade. Sendo varios que imos morrendo día a día ilusionámonos con que somos un e inmortal.
